Μύρτις, η πιο νέα ηλικιωμένη!

«Το όνομά μου είναι Μύρτις, ωστόσο δεν πρόκειται για το αληθινό μου όνομα! Μου το έδωσαν οι αρχαιολόγοι που ανακάλυψαν το 1994-1995 τα οστά μου μαζί με άλλους 150 σκελετούς σε έναν ομαδικό τάφο στην Αθήνα, συγκεκριμένα στην περιοχή του Κεραμικού. Μπορεί να μοιάζω κορίτσι του 21ου αιώνα αλλά σας διαβεβαιώνω ότι είμαι ένα εντεκάχρονο παιδί που έζησε και πέθανε στην Αθήνα τον 5ο αιώνα π.Χ.  Πώς, λοιπόν, μπορεί ένα παιδί από την αρχαία Αθήνα να γίνει “Φίλος της Χιλιετίας” των Ηνωμένων Εθνών;

Οι επιστήμονες είναι σίγουροι ότι ήμουν ένα από τα θύματα του λοιμού που έπληξε την Αθήνα στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, το 430-426 π.Χ. Γνωρίζουν, επίσης, ότι αιτία του θανάτου μου ήταν ο τυφοειδής πυρετός: η αρρώστια που σκότωσε τον Αθηναίο πολιτικό, Περικλή, και περίπου το ένα τρίτο όλων των κατοίκων της πόλης εκείνη την εποχή. Λένε, επίσης, πως η επιδημία συνέβαλε στην τελική ήττα της Αθήνας από την Σπάρτη κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

Το κρανίο μου βρέθηκε σε ασυνήθιστα καλή κατάσταση και αυτό ενέπνευσε τον καθηγητή Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μανώλη Ι. Παπαγρηγοράκη, να ξεκινήσει, σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες, την ανάπλαση του προσώπου μου. Να ‘μαι, λοιπόν! Μπορείτε να δείτε το αποτέλεσμα των προσπαθειών τους στη φωτογραφία μου: είμαι σχεδόν όπως την ημέρα που πέθανα.

Ο καθηγητής Μανώλης Ι. Παπαγρηγοράκης πίστευε ότι η “αναβίωσή” μου δεν θα έπρεπε να είναι μόνο μια ευκαιρία για να δει ο κόσμος το πρόσωπο ενός κοριτσιού που έπαιζε στoυς πρόποδες της Ακρόπολης όταν οι Αθηναίοι δημιουργούσαν τον Παρθενώνα, αλλά ήθελε επίσης η “επιστροφή” μου να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα στον κόσμο και στους ηγέτες του. Ο θάνατός μου ήταν αναπόφευκτος. Τον 5ο αιώνα π.Χ. δεν είχαμε ούτε τη γνώση ούτε τα μέσα για την καταπολέμηση θανατηφόρων ασθενειών. Όμως εσείς, οι άνθρωποι του 21ου αιώνα, δεν έχετε καμία δικαιολογία. Διαθέτετε όλα τα απαραίτητα μέσα και πόρους για να σώσετε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, εκατομμυρίων παιδιών που όπως εγώ πεθαίνουν από αρρώστιες οι οποίες μπορούν να προληφθούν και να θεραπευτούν. 2.500 χρόνια μετά το θάνατό μου, ελπίζω ότι το μήνυμά μου θα επηρεάσει και θα εμπνεύσει περισσότερους ανθρώπους να εργαστούν και να κάνουν πραγματικότητα τους “Στόχους της Χιλιετίας της Ανάπτυξης”. Ακούστε με! Ξέρω τι λέω. Μην ξεχνάτε ότι είμαι πολύ μεγαλύτερη και ως εκ τούτου πιο σοφή από εσάς.»

Η Μύρτις είναι το κεντρικό πρόσωπο της έκθεσης «Μύρτις: Πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν», η οποία έχει ξεκινήσει μια προγραμματισμένη περιοδεία στην Ελλάδα και σε πόλεις του εξωτερικού. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι τα κρούσματα του τυφοειδούς πυρετού παγκοσμίως κυμαίνονται μεταξύ 16 και 33 εκατομμυρίων ετησίως, με 500.000 έως 700.000 θανάτους. Σχεδόν εννέα εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν και να θεραπευτούν.

About these ads

Πλησίαζε σε ηλικία γάμου

«Η Μύρτις μέχρι τα 6-7 της χρόνια ζούσε μάλλον στον γυναικωνίτη μαζί με τα αδέλφια της όπου έπαιζαν τόπι, βόλους, εφεδρισμό, σβούρα, αστραγάλους και τραμπάλα, άλλα έπαιζαν επίσης με τα κατοικίδια, κυρίως πουλιά και σκύλους, ενώ τα κορίτσια είχαν επιπλέον και τις κούκλες», ανέφερε μέσα σε συγκινησιακή ατμόσφαιρα, στην ειδική εκδήλωση στο Μουσείο Ακρόπολης, την Παρασκευή, ο κ. Παπαγρηγοράκης. «Ανατρέφονταν με παραμύθια και παιχνίδια, ενώ από το 7ο έτος τα αγόρια πήγαιναν στο σχολείο και τα κορίτσια μάθαιναν στοιχειώδη ανάγνωση και γραφή από τη μητέρα τους, αλλά και να υφαίνουν, να κεντούν και να διευθύνουν το νοικοκυριό.

Ο Ησίοδος αναφέρει ότι η κατάλληλη ηλικία για γάμο ήταν μεταξύ 13 και 16 ετών, επομένως η Μύρτις ήταν ένα κορίτσι κοντά στην ηλικία του γάμου. Σε όποια κοινωνική τάξη κι αν ανήκε δεν απολάμβανε το προνόμιο να είναι πολίτης της πόλης. Αν ανήκε σε χαμηλή κοινωνική τάξη, θα βοηθούσε στις αγροτικές εργασίες, ενώ, αν ήταν δούλη, θα ήταν ένα σκληρά εργαζόμενο κορίτσι. Ωστόσο, οι συνθήκες του θανάτου της δεν επέτρεψαν να της αποδοθεί η συνηθισμένη φροντίδα των νεκρών, αφού ρίχτηκε στον κοινό τάφο με τα άλλα θύματα του λοιμού».

ΑΞΟΝΙΚΟ ΣΚΑΝΑΡΙΣΜΑ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ
Πώς κατασκευάστηκε το πρόσωπό της

Οι αναλογίες και το σχήμα του προσώπου προκύπτουν από τις αναλογίες του κρανίου. Μια μελέτη σχετικά με το πάχος των ιστών, η οποία αντανακλά το φύλο, την ηλικία, τη φυλή και τη διατροφική κατάσταση της εποχής εκείνης, χρησιμοποιήθηκε ως οδηγός κατά την ανάπλαση της Μύρτιδος, η οποία βέβαια δεν έγινε πάνω στο σπάνιο εύρημα, αλλά κατασκευάστηκε πιστό αντίγραφο.

Το κρανίο σκαναρίστηκε σε ειδικό αξονικό τομογράφο, τα στοιχεία μεταφέρθηκαν στα εργαστήρια του ΤΕΙ Χανίων όπου υλοποιήθηκε η τρισδιάστατη μορφή του κρανίου και μετά δημιουργήθηκε ένα ακριβές αντίγραφο.

Οι ακριβείς μετρήσεις του μέσου πάχους των ιστών σε 30 συγκεκριμένα σημεία του κρανίου μεταφέρθηκαν και σημειώθηκαν σε καρφίδες 3 χιλιοστών. Η τελική μορφή του προσώπου δόθηκε από τον γλύπτη και ειδικό μόντελιστ κ. Οσκαρ Νίλσον με ανάλογα έργα στο Μουσείο Βάσα της Σουηδίας.

Χρησιμοποιήθηκαν προσθετικοί οφθαλμοί με καστανό χρώμα, τα οποία τοποθετήθηκαν σε κόγχους. Το επόμενο βήμα ήταν το χτίσιμο του προσώπου όπου σκαλίστηκαν 20 διαφορετικοί μύες. Μια περιοχή που είναι δύσκολο να αποδοθεί σωστά είναι τα χείλη, όμως στην περίπτωση της Μύρτιδος ο πλήρης οδοντικός φραγμός συνέβαλε ώστε να αναπλαστούν πολύ κοντά στην πραγματικότητα. Ανάλογες μελέτες ήταν οδηγοί για τα βλέφαρα, τα φρύδια, τη μύτη.

Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στη διεύθυνση των ρινικών οστών, καθώς αυτά υποδεικνύουν τον τρόπο που η μύτη προβάλλει από κρανίο. «Η ανάπλαση των αυτιών είναι ιδιαιτέρως δύσκολη», λέει ο κ. Παπαγρηγοράκης. «Αυτό που μπορεί να καθοριστεί είναι η θέση τους και η γωνία τους, η οποία συνήθως ακολουθεί τη γωνία της γνάθου. Επομένως σκαλίστηκαν με στόχο να εναρμονιστούν με το υπόλοιπο πρόσωπο.

Επειδή ήταν παιδί, σκαλίστηκε αρκετή ποσότητα υποδόριου λίπους, ώστε να καλύπτει τμήματα της μυϊκής δομής. Ταινίες πηλού τοποθετήθηκαν πάνω από τη μυϊκή δομή, οι οποίες αναπαριστούν το δέρμα».

Ποια ήταν όμως πραγματικά η Μύρτις; «Ενα από τα χιλιάδες ανώνυμα θύματα του φοβερού λοιμού που έπληξε την Αθήνα στις αρχές του Πελοποννησιακού Πολέμου», επισημαίνει η αρχαιολόγος Εφη ΜπαζιωτοπούλουΒαλαβάνη, η οποία και ανέσκαψε τον ομαδικό τάφο που βρέθηκε η Μύρτις. «Φαίνεται πως το παιδί αυτό υπήρξε ένα απλό, ανώνυμο παιδί, που γεννήθηκε γύρω στο 440 π.Χ., πρόλαβε να αντικρύσει τον Παρθενώνα που μόλις είχε τελειώσει αλλά έζησε και την αρχή του πολέμου. Ηταν ένα κορίτσι που έτρεχε ανέμελο και ξυπόλητο μαζί με τα άλλα παιδιά στους χωμάτινους, στενούς δρόμους της πόλης. Την ονομάσαμε Μύρτιν». Γιατί όμως επιλέχθηκε αυτό το όνομα για την 11χρονη μικρή; «Επιλέξαμε ένα όνομα δισύλλαβο και εύηχο, που επιπλέον υπάρχει ακόμα με διαφορετική κατάληξη», εξηγεί ο κ. Παπαγρηγοράκης.