Μερικές πτυχές της νεοελληνικής κακομοιριάς

Δεν είναι ψέμα. Σαν λαός φέρουμε μέσα μας μια ελαττωματική αυτοεικόνα που έχει τα χαρακτηριστικά της συλλογικής ασύνειδης σφραγίδας. Μπορεί κανείς να το διακρίνει σε όλες τις πτυχές της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής μας.

Στον τρόπο που οδηγούμε και παρκάρουμε, που πετάμε τα σκουπίδια μας, στη φυσιογνωμία της πολυπαθογενούς δημόσιας διοίκησης, στην ίδια τη συγκρότηση του κράτους μας που τόσο αγαπάμε να μισούμε, στην αυτοκαταστροφική μας δυναμική, που από τη μια τορπιλίζει όλες τις θεσμικές δομές και από την άλλη τις κατηγορεί ότι είναι αναποτελεσματικές. Η νεοελληνική “μαγκιά” και “λεβεντιά” επί δεκαετίες έβρισκε τη φυσική της έκφραση στη φοροδιαφυγή, στο από το “παράθυρο” βόλεμα στο “αντιπαραγωγικό” δημόσιο, στην “τακτοποίηση” του αυθαίρετου εξοχικού με τον κατάλληλο “κουμπάρο” και τόσα εισαγωγικά δεν έχω χρησιμοποιήσει ποτέ σε κείμενό μου (αυτοαξιολογούμαι, μη δίνετε σημασία).

Τι λέγαμε; α ναι για τους κουμπάρους τους θείους και τους μπαρμπάδες στην Κορώνη. Σαν ένα έθνος ανώριμο και στη νηπιακή του ηλικία, πάντα έψαχνε ένα μπαμπά, που θα αποκαθιστούσε την τάξη και με ένα μαγικό τρόπο θα έφερνε την ευνομία, την αξιοκρατία και την εύρυθμη λειτουργία των αποσαθρωμένων θεσμών. Φυσικά αφού πρώτα διόριζε την κόρη σε μία ΔΕΚΟ,  μετέθετε το γιο να υπηρετήσει στα σύνορα Καλλιθέας – Πετραλώνων (το παιδί πιέζεται και έχει ψυχολογικά), αποχαρακτήριζε δασικές περιοχές και πολλά άλλα πλούσια δώρα.  Αυτός ο “Δημογεροντισμός” ταλαιπωρεί τη χώρα μας και τις συνειδήσεις των ραγιάδων ακόμη από την προ επαναστατική περίοδο και καθιερώνει ένα δίπολο ρόλων.

Πρώτα αυτόν του “δημόσιου φορέα” με τις πολλές εκδοχές του αξιωματούχου (χαρισματικοί ηγέτες, πρόεδροι παντός είδους συλλόγων, συνδικαλιστικών οργανώσεων, κομματικών και παρακομματικών σχηματισμών, βλαχοδήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι και νομάρχες και περιφερειάρχες “της καρδιάς μας”, και όποιος θέλει μπορεί να συνεχίσει αυτόν τον κατάλογο). Είναι ο Έλληνας της “καρέκλας”, που είναι μέσα στα κόλπα, έχει τις μέσες και τις άκρες του, που μέσα από τεθλασμένες και τεμνόμενες γραμμές του διοικητικού πλέγματος, μπορεί να φτάσει (αν θέλει) σε ένα από τα κέντρα εξουσίας και για όλες αυτές τις πολύτιμες υπηρεσίες στο τέλος κρατάει και κάτι για τον κόπο του, έτσι σαν ένα συμβολικό δωράκι στον εαυτό του.

Ο άλλος είναι ο Έλληνας ο “Φουκαράς”, που έλκει την καταγωγή του από την εθνικά αρχετυπική φιγούρα του Καραγκιόζη. Είναι ο καταφερτζής, ο σβέλτος, ο εξυπνάκιας, ο καλοκάγαθος, ο παρτάκιας, ο  φιγουρατζής, το καμάκι, “ο εισαγόμενος”, με όλες τις γραφικές αναπαραστάσεις του μέσα στο πέρασμα των μεταπολεμικών δεκαετιών. Αυτός που συνωστιζόταν στα κομματικά γραφεία για να ασπαστεί με ευλάβεια βρεγμένες ποδιές και ταυτόχρονα με την ίδια άνεση διατυμπάνιζε σε όλους τους τόνους ότι γράφει τους πάντες στα “απόκρυφα αρχεία” του. Εκείνος που ποτέ δεν έχανε το δρόμο του μέσα στο λαβύρινθο με τους δαιδαλώδεις νόμους και τροπολογίες και σαν άλλος χάκερ διαπερνούσε με θαυμαστή επιδεξιότητα όλες τις δικλείδες που προέβλεπε ο νομοθέτης και πάντα έβρισκε την τρύπα ασφαλείας στο πολύπλοκο νομοθετικό και διοικητικό λειτουργικό. Ήταν ο μέχρι και  πρότινος  ταμπελοφόρος θαμώνας των μπουκομάγαζων, όταν πριν από 20 και πλέον χρόνια επινοήθηκε το νεοελληνικό lifestyle, που φιλοδοξούσε να ξορκίσει την προηγούμενη λαϊκίστικη μιζέρια μέσα από έναν επίπλαστο και εκβιασμένο και υπερχρεωμένο ευδαιμονισμό. Τις αδυναμίες του ανέτρεφαν, κολάκευαν και θώπευαν επί χρόνια οι αριστερόστροφης κατεύθυνσης κομματικοί σχηματισμοί, ψιθυρίζοντάς του εκκωφαντικά σχεδόν ότι έχει μόνο δικαιώματα και καμία υποχρέωση.

Αυτός θα βάλει την ουρά στα σκέλια μπροστά στην εξουσία και την άλλη στιγμή θα ξεστομίσει την ατάκα “ξέρεις ποιος είμαι εγώ ρε!!!”. Θα μεμψιμοιρήσει και θα απειλήσει, θα γίνει θύτης και θύμα του εαυτού του, θα εξάγει τη μηδενική του αυτοαξία του και θα την προβάλει σε όλους τους άλλους, θα βρίσει και θα επινοήσει εχθρούς αληθινούς ή εικονικούς, θα ξεσπάσει στην οθόνη της τηλεόρασης με φάσκελα στο διαιτητή και στον πολιτικάντη που είναι σαρξ εκ της σαρκός του και στο τέλος θα κάνει και το κέφι του. Γιατί η ζωή είναι μικρή βρε αδερφέ!

Θέλει και λίγο χαβαλέ. Ευτυχώς η πολιτισμική και θρησκευτική μας παράδοση είναι με τέτοιο τρόπο διατεταγμένη στο χρόνο ώστε κάθε σχεδόν δίμηνο – τρίμηνο να προβλέπεται και ένα ξεφάντωμα. Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Απόκριες, Πάσχα, Καλοκαίρι και πάει λέγοντας. Ο νεοελληνικός χαβαλές είναι άλλο ένα στοιχείο χαραγμένο στο DNA του βαλκανο – μεσογειακού αυτού όντος με τη μοναδική ιδιαίτερη ταυτότητα. Αυτό βέβαια δεν είναι κακό. Κακό είναι ότι στην πραγματικότητα, το γλέντι δε σταματάει ποτέ και στην καθημερινότητα λαμβάνει όλες εκείνες τις μορφές παθογένειας που περιγράψαμε. Κοπάνες, μίζες, αδιαφορία για ό,τι το δημόσιο ή κοινόχρηστο, ιδιωτικές απάτες, γρήγορο και εύκολο χρήμα, είναι μερικές από τις αξίες που φιγουράρουν στη δική μας ηθική δεοντολογία και ορίζουν το πρότυπο του “επιτυχημένου”, με την απαραίτητη δόση μαγκιάς και κουτοπονηριάς στη νεοελληνική του εκδοχή. Ο μεταπολιτευτικός γλεντζές δε σταμάτησε ποτέ να ευτελίζει και να ξεχαρβαλώνει τους θεσμούς. Αφενός ώστε να νιώθει ότι ο ίδιος δεν είναι κατώτερός τους, να μην αισθάνεται τον ίλιγγο μπροστά στη μέγεθος  και τον ανελαστικό τους χαρακτήρα και τον πανικό της σύνθλιψης ανάμεσά τους. Όχι επειδή εκείνοι  είναι τίποτα ογκόλιθοι, αλλά επειδή ο ίδιος αισθάνεται τόσο ασήμαντος μπροστά τους. Αφετέρου ώστε να μπορεί σε κάποιο ανώνυμο και απρόσωπο, ασυνεπές και αναποτελεσματικό “Σύστημα” να μεταθέτει την ευθύνη, έτσι που να μπορεί να προφέρει τη δικαιολογία ότι για τη δική του αποτυχία δεν φταίει ο ίδιος.

Αυτό το έλλειμμα ευθύνης έρχονται να εκμεταλλευτούν αυτόκλητοι έμποροι συνωμοσιολογικών σεναρίων και στον ήδη διαμορφωμένο κατάλογο των εχθρών να προσθέσουν κι άλλους. Παράλληλα φιλοδοξούν να διαβεβαιώσουν τον ημιμαθή και ανασφαλή συμπολίτη μας ότι όχι μόνο ο ίδιος είναι το θύμα, αλλά και το ότι μια τουλάχιστον διεθνής ίντριγκα εξυφαίνεται εδώ και δεκαετίες εις βάρος του προκειμένου να τον καταστήσει ανενεργό και άρα ακίνδυνο για το παγκόσμιο νεοταξίτικο σχέδιο. Τέλος, τον καθησυχάζουν με τη υπόσχεση ότι ο ίδιος δεν κινδυνεύει γιατί τον προστατεύει το αρχέγονο DNA του, μεγάλες δυνάμεις, αρχαίοι ή σύγχρονοι θεοί, εξωγήινοι και η σαχλαμάρα κυριολεκτικά ΔΕΝ Συμμαζεύεται.  Αυτό το συναισθηματικό παραλήρημα της υπεραναπλήρωσης της χαμένης αυτοεκτίμησης, είναι το καλύτερο έδαφος για να βλαστήσει και να ανθίσει όλη η νεοναζιστική Υστερία, που απαιτεί βίαια πίσω ό,τι η πραγματικότητα απότομα της έχει στερήσει.

Άφησα τελευταίο, για να σεβαστώ τη σειρά εμφάνισης, το έσχατο είδος του πιο εκμοντερνισμένου συμπλεγματικού συμπολίτη μας. Είναι εκείνο το υβρίδιο  που έχει προκύψει από τον μεταλλαγμένο γιάπι με τα οράματα του εκσυγχρονισμού των 90s, μεγαλωμένο με τα διδάγματα  του Φρίντμαν και της σχολής του Σικάγο, πασπαλισμένο με αρκετό lifestyle και στεφανωμένο με αρκετή χαζομάρα από τους συλλογισμούς και την προπαγάνδα των τηλε – παπαγάλων. Λατρεύει την ατάκα που ισοπεδώνει και γενικεύει, νομίζει ότι έχει χιούμορ που το περιφέρει στα social media, το παίζει cool, άνετο και πιθηκίζει τον αγγλοσαξονικό κυνισμό. Έχει αυτοχριστεί  υπερασπιστής της Τρόικα και των μεθοδεύσεών της, μισεί την καταγωγή του και σπεύδει να δικαιολογήσει τους σκοπιανούς, τους τούρκους, τη Μέρκελ και γενικά τον οποιονδήποτε εξευτελίζει και διαπομπεύει την Ελλάδα. Φήμες λένε ότι λατρεύει το αυτομαστίγωμα (δε μπορεί να το ξεχωρίσει από την αυτοκριτική) και τα βράδια ικανοποιείται διαβάζοντας κρυφά και με ευλάβεια ένα προς ένα τα μνημονιακά  πορνογραφήματα (μιμούμαι το υποτιθέμενο χιούμορ τους). Είναι η αντεστραμμένη εκδοχή της κακομοιριάς, που έρχεται σε μοντέρνα συσκευασία και με το πιο ευχάριστο άρωμα της απενοχοποίησης, της εξιλέωσης και του φλεγματικού αυτοοικτιρμού.

Δεν έχω να κάνω κανέναν επίλογο, καμία εντυπωσιακή έξοδο. Έχω μόνο να υπενθυμίσω ότι όλα τα ιδεολογικά ρεύματα δυστυχώς έχουν  οπαδούς με μονοδιάστατη οπτική που πιστεύουν στη γραμμική αιτιοκρατία και όραμά τους είναι να εκμηδενίσουν όλες τις άλλες ιδέες. Ο Ταλιμπανισμός κάνει έντονη πια την εμφάνισή του (σαν τρόπος σκέψης και όχι σαν περιεχόμενο) σε όλο και ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού. Το αριστοτελικό μέτρο έχει ξεχαστεί, έχει παραγκωνιστεί και θεωρείται δείγμα αδυναμίας και δειλίας.  Η Κακομοιριά δεν είναι μόνο πεποίθηση. Είναι κυρίως μέθοδος εξαγωγής συμπερασμάτων.

______

  Μιχάλης Σακελλαρίου 

Oscar Wilde ~ Ο ψαράς και η ψυχή του

Μια φορά και έναν καιρό, σε ένα μακρινό ψαροχώρι, ένας ψαράς πήγαινε κάθε βράδυ στη θάλασσα και έριχνε τα δίχτυα του στο νερό. Όταν ο άνεμος φυσούσε από τη στεριά, δεν έπιανε τίποτα. Όταν ο άνεμος ερχόταν από τα βάθη της θάλασσας, τότε τα δίχτυα του γέμιζαν χιλιάδες ψάρια. 

Ένα βράδυ τα δίχτυα του ήταν τόσο βαριά που δεν μπορούσε να τα τραβήξει πάνω στη βάρκα του. "Πω! Πω! Σίγουρα έχω πιάσει όλα τα ψάρια της θάλασσας ή κανένα μεγάλο τέρας από αυτά που μόνο σε απέραντους ωκεανούς μπορείς να βρεις."

'Όταν με τα πολλά κατάφερε να φέρει το δίχτυ στην επιφάνεια, δεν είδε τίποτε άλλο παρά μια μικρή Γοργόνα που κοιμόταν, χωρίς να έχει καταλάβει τίποτα. Ο ψαράς μόλις την είδε έχασε τη λαλιά του. Ήταν τόσο όμορφη, που άλλη γυναίκα δεν είχε δει πουθενά να έχει τη δική ης ομορφιά. Τα μαλλιά της υγρά και ξανθά σαν το χρυσάφι έπεφταν στους ώμους της. Το κορμί της ήταν ολόλευκο και η ουρά της σαν να ήταν καμωμένη από χιλιάδες μαργαριτάρια. Πράσινα πέπλα της θάλασσας τυλίγονταν γύρω της και σαν κοράλλια ήταν τα μάτια και τα χείλη της.

Ο ψαράς δεν μπόρεσε να κρατηθεί και άπλωσε τα χέρια του κρατώντας την σφιχτά στην αγκαλιά του. Η Γοργόνα ξύπνησε και τρόμαξε τόσο πολύ, που παρακαλούσε τον ψαρά να την αφήσει να φύγει, γιατί ήταν η μοναχοκόρη του βασιλιά του θαλασσόκοσμου. Τότε ο μικρός ψαράς, αφού σκέφτηκε λίγο και επειδή δε ήθελε να τη χάσει, της είπε ότι θα την άφηνε να φύγει, αρκεί, όποτε την φώναζε, να έβγαινε πάνω στον αφρό της θάλασσας και να του σιγοτραγουδούσε. Η Γοργόνα του το υποσχέθηκε και έτσι και έγινε.

Κάθε βράδυ ο μικρός ψαράς πήγαινε στο ίδιο σημείο και την καλούσε. Έβγαινε τότε εκείνη και τραγουδούσε τόσο γλυκά, που όλα τα ψάρια μαζεύονταν γύρω της για να την ακούσουν και τα δελφίνια χόρευαν πάνω στον αφρό. Ο Ψαράς μαγεμένος ξεχνούσε τα δίχτυα του και τα ψάρια του και ερωτευμένος καθώς ήταν, καθόταν μόνο και κοιτούσε την όμορφη Γοργόνα, ακούγοντας το τραγούδι της. Ώσπου ένα βράδυ δεν άντεξε άλλο να κοιτάει μόνο τη Γοργόνα χωρίς να την αγγίξει και να ζήσει μαζί της που της είπε:

«Γοργόνα, Γοργονίτσα σ’ αγαπάω και θέλω να γίνω άντρας σου. Θέλω τη ζωή μου να την περάσω μαζί σου».

Η μικρή Γοργόνα όμως κούνησε το κεφάλι της. «Έχεις ανθρώπινη ψυχή. Αν τα καταφέρεις να διώξεις την ψυχή σου, τότε θα μπορέσω να σε αγαπήσω και να έρθεις μαζί μου στο θαλασσόκοσμο και το βασίλειο μου». Αυτά είπε η Γοργόνα και έφυγε.

Τότε ο Ψαράς σκεφτόμενος μονολογούσε: «Τι είναι αλήθεια η ψυχή και σε τι μας χρησιμεύει; Εγώ δεν την έχω δει ποτέ και δεν την έχω αγγίξει. Άρα θα είναι κάτι περιττό μάλλον που έχουμε μέσα μας. Και βέβαια θα το διώξω, αν πρόκειται να κερδίσω την ευτυχία που αποζητάω, παίρνοντας για γυναίκα μου την πεντάμορφη Γοργόνα».

Χωρίς να σκεφτεί παραπάνω, τρέχει στον παπά τρομαγμένος από τα λόγια αυτά και θυμωμένος του λέει: «Αλίμονο! Ποιος σε μάγεψε και λες τέτοια λόγια; Την ψυχή μας την έχει δώσει ο Θεός για να είμαστε άνθρωποι καλοί και ευγενικοί. Να σκεφτόμαστε και να κάνουμε πάντα το σωστό. Χωρίς την ψυχή και την βοήθεια της καρδιάς ο άνθρωπος κάνει τις χειρότερες πράξεις και τίποτα δεν έχει μέσα του, γιατί δεν ξεχωρίζει το καλό από το κακό. Τίποτα δεν αξίζει όσο αυτή και δεν υπάρχει μεγαλύτερη θυσία από αυτή που έκανε ο ίδιος ο Θεός για την ψυχή. Μόνο φύγε τώρα από ‘δω και μη σε ξανακούσω να λες τέτοια πράγματα.».

Όμως ο μικρός Ψαράς μαγεμένος από τη Γοργόνα του, το είχε πάρει απόφαση. Θα έδινε την ψυχή του και αυτά που του είπε ο παπάς καθόλου δεν τασκέφτηκε, γιατί δεν τα καταλάβαινε. Θυμήθηκε τότε πως παλιότερα είχε ακούσει για μια μάγισσα που ζούσε σε μια σπηλιά πάνω σε ένα ψηλό βουνό και όλα μπορούσε να τακαταφέρει. Πήρε το δρόμο ο μικρός ψαράς για το βουνό και, αφού περπάτησε πολύ, βλέπει από μακριά μια γυναίκα με κόκκινα μαλλιά κρατώντας στα χέρια της πολλά περίεργα βότανα.

Κατάλαβε ότι ήταν η μάγισσα και έτρεξε κοντά της. «Θέλω να διώξω την ψυχή μου», της είπε με φωνή που έτρεμε από την κούραση και την αγωνία.

Η μάγισσα ποτέ δε φανταζόταν ότι θα της ζητούσε κάποιος κάτι τόσο τρομερό. Χλόμιασε όταν το άκουσε, και στην αρχή αρνήθηκε. Προσπάθησε να του δείξει τη δική της ομορφιά, γιατί στ’ αλήθεια ήταν και εκείνη πολύ όμορφη, όμως ο ψαράς καμία άλλη δεν ήθελε, από την μικρή του Γοργόνα. Και όταν πια η μάγισσα έβλεπε ότι τίποτα δεν του άλλαζε γνώμη και ότι την παρακαλούσε με δάκρυα στα μάτια, βγάζει από τη ζώνη της ένα στιλέτο και του λέει: «Εκείνο που οι άνθρωποι νομίζουν ότι είναι η σκιά τους δεν είναι…. Είναι το σώμα της ψυχής. Πρέπει να σταθείς στην ακροθαλασσιά μ την πλάτη στο φεγγάρι και να κόψεις γύρω από τα πόδια σου τη σκιά σου, προστάζοντας την να φύγει. Έτσι μόνο μπορείς να διώξεις την ψυχή σου».

Και πριν προλάβει να του πει τίποτε άλλο, ο μικρός ψαράς είχε ήδη φτάσει στην ακροθαλασσιά και έκανε αυτό που του είπε η μάγισσα. Η ψυχή του, που ένιωσε ότι ήθελε να την διώξει άρχισε να τον παρακαλάει, όμως αυτός είχε κλείσει τα αυτιά του και το μόνο που σκεφτόταν ήταν η στιγμή που θα συναντούσε επιτέλους την αγαπημένη του.

«Φύγε» της λέει «δεν σε χρειάζομαι. Δεν μου έχεις κάνει κανένα κακό, όμως δεν μου έχεις προσφέρει και τίποτα. Δε σε θέλω λοιπόν μέσα μου».

«Σε παρακαλώ!» Του φώναξε η ψυχή. «Τουλάχιστον δώσε μου και την καρδιά σου να μου κρατάει συντροφιά, γιατί ο κόσμος είναι πολύ σκληρός».

«Αν σου δώσω την καρδιά μου, πως θα αγαπάω την γλυκιά μου Γοργόνα; Η καρδιά μου είναι η αγάπη μου. Μη με καθυστερείς λοιπόν και φύγε αμέσως!».

«Καλά» του λέει. «Θα φύγω. Θα έρχομαι όμως κάθε χρόνο εδώ στην ακροθαλασσιά και θα σε καλώ. Μπορεί να με έχεις ανάγκη» του είπε και έφυγε. Ο μικρός ψαράς ελεύθερος πια βούτηξε στα καταγάλανα νερά και έτρεξε να βρει την αγαπημένη του ακούγοντας τις τρομπέτες στο θαλασσόκοσμο να πανηγυρίζουν τον ερχομό του.

Αφού πέρασε ένας χρόνος, η ψυχή ήρθε στην ακροθαλασσιά και φώναξε το μικρό ψαρά. Εκείνος βγήκε στην επιφάνεια, την πλησίασε και τη ρώτησε τι τον ήθελε, ιστό αυτό δεν την είχε καλέσεις και καμία ανάγκη δεν την είχε.

«Πήγα σε κόσμους θαυμαστούς, όταν με άφησες» του λέει « και ήρθα τώρα εδώ, γιατί ένα δώρο έχω για σένα. Σου φέρνω από την Ανατολή τον καθρέφτη, της Σοφίας. Όποιος έχεις αυτόν τον καθρέφτη είναι ο πιο σοφός από όλους τους σοφούς και όλα τα μυστικά του κόσμου είναι διά του. Το μόνο που πρέπει να κάνεις είναι να έρθεις μαζί μου».

«Η Αγάπη είναι πιο σημαντική από ην Σοφία» λέει ο μικρός ψαράς «και η Γοργόνα με αγαπάει» είπε και χάθηκε μέσα στο βυθό της θάλασσας.

Ο επόμενος χρόνος ήρθε και μαζί του ήρθε και η ψυχή. Κάλεσε πάλι το μικρό ψαρά και αφού την πλησίασε, του είπε: «Όταν με έδιωξες την προηγούμενη φορά ταξίδεψα στο Νότο και σου φέρνω από εκεί το δαχτυλίδι του Πλούτου. Όποιος έχει αυτό το δαχτυλίδι, είναι ο πιο πλούσιος από όλους τους Βασιλιάδες του κόσμου και όλα τα πλούτη που υπάρχουν είναι δικά του. Το μόνο που πρέπει να κάνεις, είναι να έρθεις μαζί μου».

«Η Αγάπη είναι καλύτερη από όλα τα πλούτη του κόσμου», απάντησε ο ψαράς «και η γοργόνα με αγαπάει», είπε και πάλι χάθηκε στα βαθιά νερά της θάλασσας. Τον τρίτο χρόνο η ψυχή ήρθε πάλι στην ακροθαλασσιά και του είπε για μια χορεύτρια, που είχε δυο κατάλευκα πόδια και χόρευε τόσο όμορφα, που έμοιαζαν σαν δυο περιστέρια που πετάνε στον ουρανό.

Και αυτή τη φορά, επειδή η Γοργόνα δεν είχε πόδια αλλά ουρά, ο μικρός ψαράς λαχταρούσε να δει μια γυναίκα με πόδια να χορεύει και έτσι τον έπεισε η ψυχή και την ακολούθησε. Όμως η ψυχή τον ξεγέλασε και τον πήρε μαζί της στις πόλεις που πήγαινε, όταν ήταν μόνη της και τον έβαζε να κάνει άσχημα πράγματα. Γιατί όταν την είχε διώξει δεν της είχε δώσει καρδιά. Και η ψυχή, όταν δεν είναι μέσα στον άνθρωπο και δεν έχει την καρδιά για συντροφιά, δεν ξέρει μόνη της να κάνεις τα σωστά. Και έμαθε στον κόσμο, που πήγε , να κάνει τα κακά και να τα ευχαριστιέται.

Ο μικρός ψαράς δεν ήθελε να κάνει τις πράξεις αυτές, όμως δεν μπορούσε να ξεφορτωθεί την ψυχή του, γιατί η μάγισσα δε του είχε πει πως , αν έμπαινε πάλι μέσα του η ψυχή, δεν θα μπορούσε ποτέ πια να τη διώξει. Το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να δέσει τα χέρια του και να κλείσει τα αυτιά του, για να μην ακούει τις εντολές αυτής της διεφθαρμένης ψυχής. Πήγε στην ακροθαλασσιά, έχτισε ένα σπιτάκι και καθόταν εκεί φωνάζοντας μάταια την αγαπημένη του να βγει λίγο για να την δει. 

Τα χρόνια περνούσαν και η Γοργόνα δεν έβγαινε. Αυτός όμως τη φώναζε πρωί βράδυ, ελπίζοντας πως κάποια στιγμή θα την έβλεπε. Η ψυχή, που ήταν μαζί του και έβλεπε πόσο μεγάλη ήταν η αγάπη του, τον παρακάλεσε με δάκρυα στα μάτια να την αφήσει να μπει πάλι μέσα του και να νιώσει στα μάτια να την αφήσει να μπει πάλι μέσα του και να νιώσει και αυτή την καλοσύνη του. Ο μικρός που είχε καταλάβει το κακό που της είχε κάνει, όταν την έδιωξε, προσπάθησε να την αφήσει να μπει, όμως η καρδιά του ήταν τόσο γεμάτη από αγάπη που δεν έβρισκε χώρο. Και όταν η ψυχή άρχισε να μπαίνει μέσα του, μια δυνατή βοή ακούστηκε και η θάλασσα έγινε μαύρη και θεόρατα κύματα απλώθηκαν πάνω της.

Η μικρή Γοργόνα είχε πεθάνει και ο θαλασσόκοσμος θρηνούσε. Ο Ψαράς πήγε τότε κοντά στη θάλασσα και φώναξε: «Μπορεί να σε πρόδωσα και να έφυγα γλυκιά μου Γοργόνα, όμως η αγάπη μου για σένα γέμιζε πάντα την καρδιά μου και, αφού εσύ δεν υπάρχεις πια, δεν μπορώ και ‘γω να ζω, γιατί υποσχέθηκα να είμαι πάντα μαζί σου», είπε και έπεσε στα μαυρισμένα νερά της θάλασσας μαζί με την ψυχή του που είχε βρει πια το δρόμο της και είχε γίνει ξανά ένα μαζί του,

Είχε δίκιο λοιπόν ο μικρός ψαράς. Η Αγάπη είναι πιο πολύτιμη από όλα όσα του είχε προσφέρει η ψυχή από τα ταξίδια της. Δεν είχε όμως καταλάβει ότι χωρίς την ψυχή του μέσα του ότι και να ένιωθε, θα ήταν μισό. Γιατί η ψυχή το κάνει μεγάλο και ζωντανό.

Όσο για τους δυο ερωτευμένους εκεί που τους βρήκαν, είχαν ανθίσει υπέροχα λουλούδια και πρώτη φορά είχαν δει οι κάτοικοι του χωριού τέτοια λουλούδια να φυτρώνουν στην ακροθαλασσιά.

Όσκαρ Γουάιλντ – Ο μαθητής

Σαν πέθανε ο Νάρκισσος, μεταμορφώθηκε η λίμνη της χαράς του κι από κύπελλο γλυκού νερού άλλαξε και γιόμισε αρμυρά δάκρυα.

Κ’ οι Δρυάδες ήρθανε κλαίγοντας απ’ το δάσος για να της τραγουδήσουν και να την παρηγορήσουν.

Κι άμα είδανε πως η λίμνη από κύπελλο γλυκού νερού μεταμορφώθηκε σε κύπελλο γιομάτο αρμυρά δάκρυα, απόλυσαν τις πράσινες πλεξούδες των μαλλιών τους και φώνα­ξαν κλαίγοντας: «Δεν παραξενευόμαστε που θρηνείς με τέ­τοιον τρόπο για το Νάρκισσο, ήτανε τόσο όμορφος!»

«Ήτανε όμορφος ο Νάρκισσος;» ρώτησε η λίμνη.

«Αυτό ποιος μπορεί καλύτερα να το ξέρει από σένα;» απά­ντησαν οι Δρυάδες. «Από μας πάντα προσπερνούσε, μα σέ­να πάντα σε ζήταγε για να ξαπλώνει πλάι σου, να σε θαυμά­ζει και να καθρεφτίζει στον καθρέφτη των νερών σου την ομορφιά του».

Κι η λίμνη απάντησε: «Εγώ όμως αγαπούσα το Νάρκισ­σο, γιατί όταν ξαπλωνόταν στην όχθη μου και με κοίταζε, καθρέφτιζα στον καθρέφτη των ματιών του τη δική μου ο­μορφιά».

 *********

Όσκαρ Γουάιλντ

Όαση ζωής

Ένας άνθρωπος ταξιδεύει. Παίρνει μαζί του τις αναμνήσεις, γλυκές στιγμές που τον συντροφεύουν. Η δίψα του για ζωή τον επαναφέρει σε μνήμες που χρειάζεται  να αντλήσει δύναμη, για να συνεχίσει. Μια εικόνα με εκείνον δίπλα στον πατέρα του τον κάνει να θέλει να ξαποστάσει. Ένα ζεστό στήριγμα, το συναίσθημα που ένιωσε τότε. Ένα κάθισμα η παρουσία του∙ εκεί πλάθει με ασφάλεια τα ταξίδια του.

Κάτι τον κρατάει όμως! Δεν είναι πια κοντά του… Τον χρειάζεται, για να συνεχίσει. Νοσταλγεί την παρουσία του. Η μνήμη δεν είναι αρκετά δυνατή, ώστε να εξαφανίσει το βαρύ συναίσθημα από την απώλεια. Οι στιγμές που έζησε δεν επαρκούν, για να αποφύγει τη στενοχώρια που βαραίνει τη μοναξιά του. Η θλίψη γίνεται ο νέος σύντροφός του.

Προχωράει. Μια εικόνα τού τον θυμίζει. Μια θάλασσα  απλώνεται μπροστά του. Για αυτό αγαπάει τη θάλασσα, άραγε; Μήπως τον κρύβει μέσα της; Μήπως δεν έχει φύγει, αλλά απλώς δεν θέλει να του φανερωθεί; Είναι φορές που θέλει να πάει να τον συναντήσει. Αν όχι αυτόν, τη θάλασσα που του τον κρύβει. Δεν θα το καταλάβει κανείς. Θα πει σε εκείνους  που θα τον περιμένουν  ότι έφυγε για ένα μακρινό ταξίδι.

Θυμάται  τότε, που έκαναν μακροβούτια αντάμα, ένα σώμα, μια ψυχή οι δυο τους. Πόσο του λείπει αυτό το ‘μαζί’! Προσπαθεί να πιαστεί από τις λέξεις. «Να γίνεις καλύτερος από εμένα,  να με ξεπεράσεις», έτσι του έλεγε. Σαν άγιο φυλαχτό, η θύμηση από τα λόγια του, να τον προστατεύουν και να τον καθοδηγούν σε κάθε περίσταση. Όταν χρειάζεται να ανταγωνίζεται τους άλλους, να γίνεται καλύτερος και από τις προσδοκίες του ακόμα. Για αυτό άραγε προχώρησε στη ζωή του; Έχει το βλέμμα του, να τον συντροφεύει. Θαύμαζαν ο ένας τον άλλον, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Το κοινό και των δύο; Τους άρεσαν τα ύψη. Ποθούσαν να κατακτήσουν τους ουρανούς.

Εκείνος έφυγε όμως. Και μένει μόνος του. Οι ουρανοί του άδειασαν. Τα ύψη του χαμηλώνουν. Σαν Ίκαρος που πλησίασε τον ήλιο και τα φτερά του έλιωσαν. Και εκείνος σαν Ίκαρος φλέγεται. Πέφτει χωρίς εκείνον. Τον καίει η νοσταλγία του ή μήπως ο θυμός του, που τον εγκατέλειψε;

Ήρθαν κοντά οι δυο τους. Τόσο κοντά, που κάποιες φορές ένιωθαν πως έπαιρνε οξυγόνο ο ένας από τον άλλον. Για αυτό κι η ανάσα του τώρα τελευταία, βγαίνει όλο και πιο δύσκολα.

Σε αυτό του το ταξίδι τον χρειάζεται: τη θάλασσά του, τους ουρανούς του, τον ήλιο, κι ας τον κάψει. Χρειάζεται τον ίδιο, την παρουσία του. Τα σημεία που του τον θυμίζουν δεν του αρκούν. Απλώνεται στο κάθισμα του. Ή μήπως στην αγκαλιά του; Τι θέλει εκείνος, άραγε; «Να μη το βάλω κάτω», σκέφτεται. «Να συνεχίσω το ταξίδι. Χωρίς εκείνον;», αναρωτιέται. «Πώς θα είναι η ζωή μου χωρίς εκείνον;»

Αναθυμάται τα λόγια του: «Να είσαι καλά, να προσέχεις και να αγαπάς τον εαυτό σου, όπως εγώ εσένα» του έλεγε φεύγοντας.

Μπολιάζεται με το πάθος του. Τον διαπερνά ένα δυνατό  πάθος για ζωή. Εκείνος του έδωσε την άδεια να τον ξεπεράσει. Μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό του να ζήσει. Έχει την άδεια για ζωή.

Τον σκέφτεται. Δεν είναι μόνος του. Τον συνοδεύει. Περπατάει, όπως εκείνος. Τον ακούει κι ας μην είναι δίπλα του. Απολαμβάνει τη θάλασσα. Δεν χρειάζεται να χαθεί στα βάθη της. Πρέπει και εκείνος με τη σειρά του να πει στο δικό του παιδί: «Μπορείς να με ξεπεράσεις, σου δίνω την άδεια». Πώς θα το πει, αν λείπει από το δικό του ταξίδι;

Ξεμακραίνει από εκείνον. Δέχεται το θάνατό του. Δεν κινδυνεύει πλέον να γίνει δικός του θάνατος. Δεν χρειάζεται να τον ακολουθήσει στο δικό του ταξίδι. Έχει τη δική  του πορεία να χαράξει με τη παρότρυνση του γονιού του και το χάρτη στο χέρι∙ ένα χάρτη, που έχει τη σφραγίδα του. Ο πόθος για ζωή γίνεται δίψα ασίγαστη, προορισμός για την πηγή. Το ταξίδι είναι μια υπόσχεση για δυο ανθρώπους: έναν που προχωράει και έναν που με τα μάτια του μυαλού σαν παιχνίδι της φαντασίας ζεσταίνει με το βλέμμα, χαράζει τα βήματα και δείχνει το δρόμο∙ το δρόμο της ζωής.

‘Εκείνος που ήπιε από την πηγή της ζωής δεν αποζητά το θάνατο’.

Οι παραστάσεις αγάπης είναι εμπειρίες ζωής που έχουμε βιώσει και έχουν αποτυπωθεί στην καρδιά μας. Τις εικόνες αυτές χρειάζεται να τις διασφαλίσουμε ως  πολύτιμο σύμμαχο στον αγώνα της ζωής μας.

Αυτές οι παραστάσεις, που μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές για τον καθένα μας, είναι εκείνες που μας καθιστούν πλούσιους στην ψυχή. Μπορεί να είναι κληροδότημα από τους γονείς μας, από αγαπημένους μας δασκάλους, από συγγενείς, από ανθρώπους που μας αγάπησαν  πολύ.

Έχουμε ευθύνη προς τον εαυτό μας, αυτήν την αγάπη να την κάνουμε στόλισμα ψυχής και να ξεπροβοδίζουμε τις επιθυμίες μας, τη δημιουργικότητά μας, τους στόχους μας, με αυτήν ως παντοτινή συνοδεία, γιατί είναι ένα δώρο Τιμής.

Ορισμένες φορές κάνουμε το λάθος στο να αναλωνόμαστε  να μας απορροφούν εκείνες οι παραστάσεις, όπου το παράπονο, το αίσθημα αδικίας, η απογοήτευση πρωτοστάτησε παρασύροντας την αξία μας. Εάν τοποθετήσουμε το αρνητικό στο χρονοντούλαπο της μνήμης, καταλαγιάζοντας τα συναισθήματα που μας προκαλεί, δε θα το αφήσουμε να μας παρασύρει σε ένα ψυχικό  ή ακόμα και σε ένα σωματικό θάνατο, προκειμένου να το συναντήσουμε για  να δικαιωθούμε.

Όσο  προστατεύουμε σθεναρά αυτές τις παραστάσεις αγάπης και τους δίνουμε τη θέση που τους αξίζει, τόσο περισσότερο επιτρέπουμε στον εαυτό μας να ζήσει με αλήθεια, με αγάπη, με αξία. Η ζωή μάς ανήκει, όσο επιτρέπουμε στον εαυτό μας να έχουμε μια θέση σε αυτήν και τη θέση που θα ορίσουμε σε αυτήν, εμείς θα την διαλέξουμε. Οι ζωογόνες εικόνες  θα μας συντροφεύουν, για να ενισχύουν την απόφασή μας ότι έχουμε δικαίωμα να ζήσουμε μια ζωή, όπου θα αισθανόμαστε αντάξιοι της.

Αγγελική Μπολουδάκη

Η Αγγελική Μπολουδάκη είναι ιδιώτης Κοινωνική Λειτουργός, τέως στέλεχος του Κέντρου πρόληψης της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών Ν.Χανίων και τέως Εκπαιδευτικός Α.Τ.Ε.Ι. Είναι συγγραφέας του βιβλίου ‘Μαμά, μπαμπά, δε με κοιτάξατε και χάθηκα’, Εκδόσεις Αραξοβόλι

Να μη φοβάσαι!

Αυτό είναι για σένα…

Για σένα που στριφογυρίζεις τις νύχτες στην κλίνη σου και εύχεσαι το αύριο μια ευχάριστη είδηση να φέρει. Για σένα που διστάζεις να ξυπνήσεις και να νιώσεις την πραγματικότητα, προτιμώντας ξεκάθαρα πια να κοιμηθείς πλάι στο άπιαστο όνειρο. Μη φοβάσαι.

Για σένα που σε κακολόγησαν γιατί δεν ήξεραν ούτε ρώτησαν. Και άφησαν μια φήμη φρούδα να πλανάται, να γίνεται ίσκιος βαρύς κι εσύ ακόμα προτιμούσες το μάτι να σου ‘βγαζαν. Μη φοβάσαι.

Για σένα που επέλεξες να σωπάσεις όταν ήθελες να ουρλιάξεις «φτάνει», που γέμισαν το νου σου με πράματα που δεν ήθελες να μάθεις, με γνώσεις που ποτέ σου δε θέλησες να φτάσεις. Μη φοβάσαι.

Για σένα που πάλεψες και κόπιασες και έπεσες και στάθηκες ξανά. Γιατί πολλά σου φόρτωσαν κι εσύ ήσουν άμαθος πολύ για να τα αντέξεις. Να μη δείχνεις ευάλωτος γιατί τότε σε χτυπούν και σε γονατίζουν ξανά. Μη φοβάσαι.

Για σένα που το όραμα σου έφτανε μακριά και μπορούσες ξέρεις, να το φτάσεις. Μα δείλιασες και το ‘κρυψες κάτω από το μαξιλάρι σου ξανά. Γιατί τα όνειρα στο μαξιλάρι φτιάχνονται.Μα σιγά σιγά θεριεύουν και είναι ώρα φως να δουν. Άφησε τα ελεύθερα. Μη φοβάσαι.

Για σένα που άμοιρος νιώθεις και όλο κλαις σαν παιδί. Και μόνο αναρωτιέσαι αν σχέδια για σένα είχε ο Θεός ή σ’ άφησε μήπως μονάχο να παλέψεις. Μη φοβάσαι.

Για σένα που σκυφτός βαδίζεις-μοιάζεις μάλλον ασήμαντος πολύ. Μα είσαι σημαντικός και πρέπει να ορθοποδήσεις. Μη φοβάσαι.

Ήρθε η ώρα να κάψεις τα κακά σενάρια που σιγοντάρουν το νου κι όλο τον κάνουν να λυγίσει. Κάψτα! Τίποτα δε θα ‘χει σημασία αύριο. Μην αναρωτιέσαι πια για όσα δεν ήρθαν. Άστα! Το πιθανότερο εξάλλου είναι να μην έρθουν ποτέ. Και τότε θα μάθεις πως δεν ήταν για σένα, τότε θα ξέρεις. Πάψε να προσπαθείς να βάλεις τα πάντα σε τάξη. Κοίτα γύρω σου, το μόνο που επικρατεί… αταξία. Και χάος. Χάος παντού. Η κοινωνία γονάτισε μπρος στα πόδια της οικονομίας και η οικονομία παραχώρησε ολοκληρωτικά τα ινία της στην ανισόρροπη πολιτική. Η τελευταία δε με τη σειρά της, κατέστρεψε κάθε ίχνος πολιτισμού. Και μπήκαν στα σπίτια μας. Μας ‘καναν τέρατα δίχως νου, δίχως συναίσθημα και κρίση. Γι’ αυτό σου λέω, κάψτα! Τίποτα δε θα ‘χει σημασία αύριο.

Αυτό είναι για σένα που όλο κλαις και όλο ξανά γελάς. Που μια κλείνεσαι στη δίνη του σκότους, μια τον ήλιο ψάχνεις σα λουλούδι.

 Κι όλο ταλαιπωρείς εκείνη την τούφα απ’ τα μαλλιά, που αν ήξερε κι εκείνη ποτέ της δε θα φύτρωνε. Όλο τα δόντια σου τρίζεις κι εκείνα έφθειραν από σιωπή. Όλο τα χέρια σου σφίγγεις και εκείνα μελάνιασαν γιατί αλλά δεν αντέχουν να βαστούν.

Γι’ αυτό σου λέω… μη φοβάσαι, τα όνειρα στο μαξιλάρι φτιάχνονται…

~Μπουμπάρη Μαριλένα

Δύο αστείες ιστορίες από την αρχαιότητα

Από καιρό αναρωτήθηκα γιατί, στα χρόνια τα δικά μας, οι φιλόσοφοι αγνοούνται από τούς ανθρώπους εκείνους πού γνωρίζουν τόσο καλά να διακωμωδούν, στα έργα τους, ανθρώπινους χαρακτήρες, επαγγέλματα, καταστάσεις της καθημερινής ζωής πού, όταν τα διαβάζουμε, ή τα ακούμε μας διασκεδάζουνε.

Ίσως γιατί δεν υπάρχουν πια φιλόσοφοι. Ίσως, γιατί, και αν υπάρχουν, συνδιαλέγονται μεταξύ τους και ο πολύς κόσμος μένει άθελα ή θεληματικά απ’ έξω. Ή φιλοσοφία έχει αποκοπεί από την ζωή.

Δεν συνέβαινε όμως αυτό παλιά, πολύ παλιά. Οι φιλόσοφοι δεν ξέφευγαν από τα δίχτυα της σάτιρας. Και αυτό τούς έκανε ζωντανούς, ενοχλητικούς πολλές φορές, λιγότερο αξιοσέβαστους από ότι, ίσως, εμείς νομίζουμε. Αυτό όμως τούς έκανε και γνωστούς. Οι ιδέες τους περνούσαν στον κόσμο μέσα από την παράδοση και για χρόνια, για αιώνες έμεναν ανέκδοτα, ευφυολογήματα, αστείες ιστορίες, στην μνήμη των ανθρώπων. Δύο από αυτές τις ιστορίες θα θυμίσουμε εδώ. Είναι ό καλύτερος τρόπος για να διακωμωδήσουμε και τον εαυτό μας, όσοι από εμάς τον παίρνουνε στα σοβαρά, και για να μετριαστεί ή αλαζονεία όσων πιστεύουν ότι, ασχολούμενοι με την φιλοσοφική σκέψη των μεγάλων, γίνονται οι ίδιοι σπουδαίοι.

o Πύρρων σε τρικυμιώδη θάλασσα . 16ος αι.

α.  Η δημοπρασία των φιλοσοφιών

Σε κάποια πόλη γίνεται δημοπρασία. Βγάζουν τις φιλοσοφίες στο σφυρί. Ας μεταφερθούμε λοιπόν στην αγορά. Πάγκοι έχουν στηθεί για τον κόσμο πού θα έρθει να αγοράσει. Εντολές δίνονται. Ό Ζευς επιβλέπει, ό Έρμης διευθύνει την πώληση, οι αγοραστές εξετάζουν τούς φιλοσόφους, πού καθένας τους εκπροσωπεί μία φιλοσοφία.

Αυτό είναι το σκηνικό. Ζωντανό, έξυπνο, ευρηματικό. ’Αρχίζει ό πλειστηριασμός, πουλιούνται οι διάφοροι φιλόσοφοι και, σαν πλησιάζει να τελειώσει ή δημοπρασία, απομένει ένας, ο Πυρρίας. Στο χέρι του κρατεί μία ζυγαριά. Ο Ερμής τον καλεί να πλησιάσει γρήγορα, γιατί ό κόσμος αρχίζει να φεύγει και πρέπει να πουληθεί και ό τελευταίος. Εμφανίζεται ένας αγοραστής και επακολουθεί ό σατιρικός διάλογος.

Αγοραστής: ... Πες μου, τι γνωρίζεις;

Πύρρων: Τίποτε.

Α: Πώς το εννοείς;

Π: Εννοώ πως νομίζω πως τίποτε δεν υπάρχει.

Α:  Άραγε, ούτε εμείς υπάρχουμε;

Π: Ούτε αυτό το γνωρίζω.

Α: Ούτε και ότι εσύ υπάρχεις;

Π: Αυτό είναι που ακόμη λιγότερο γνωρίζω.

Α: Τι απορία! Και τι τα θέλεις αυτά που κουβαλάς;

Π: Μ’ αυτά ζυγίζω τα επιχειρήματα και τα εξισορροπώ μεταξύ τους και, όταν βλέπω ότι είναι ακριβώς όμοια και ισοβαρή, τότε, ναι τότε είναι που δεν γνωρίζω ποιο είναι πιο αληθινό.

Α: Τι άλλο γνωρίζεις να κάνεις αρκετά καλά;

Π: Όλα, εκτός από το να πιάσω έναν δραπέτη.

Α: Και γιατί αυτό σου είναι αδύνατο;

Π: Μα γιατί, ώ αγαθέ, δεν μπορώ να πιάσω τίποτε.

Α: Ασφαλώς, αφού φαίνεσαι να είσαι αργός και νωθρός. Σε τι όμως αποσκοπεί η σοφία σου;

Π: Στην αμάθεια και στο να μην ακούω, να μη βλέπω.

Α: Θέλεις να πεις ότι είσαι και τυφλός και κουφός;

Π: Ναι, και ακόμη και άκριτος και αναίσθητος και γενικά δεν διαφέρω από σκουλήκι.

Α: Να γιατί πρέπει να σ’ αγοράσω.

Π (στον Έρμη): Πόσο λες ότι αξίζει;

Ερμής: Μία αττική μνα.

Α: Να, πάρε· (στον σκεπτικό): Τι έχεις να πεις; Σε αγόρασα;

Π: Άδηλο.

Α: Κάθε άλλο. Και σε αγόρασα και πλήρωσα την τιμή σε ρευστό.

Π: Επέχω γι’ αυτό και το σκέφτομαι.

Α: Έλα, λοιπόν. Περπάτα πίσω μου, όπως οφείλεις ως υπηρέτης.

Π: Ποιος γνωρίζει αν είναι αλήθεια αυτά που λες;

Α: Ο κήρυκας, η μνα και οι άνθρωποι που είναι εδώ- όλοι παρόντες.

Π: Υπάρχει κανείς εδώ παρών;

Α: Έλα τώρα και θα σε κανονίσω μέσα στο μύλο και θα σε πείσω, με τη χειρότερη λογική, ότι εγώ είμαι ο αφέντης.

Π: Έπεχε γι’ αυτό.

Α: Μα τον Δία, μα αφού το είπα ήδη.

Έρμης (στον σκεπτικό): Σύ παυσε να αντιλέγεις και ακολούθησε τον αγοραστή σου.

Στον αμίμητο Λουκιανό χρωστούμε τη φανταστική «Βίων πράσιν». Η παρωδία φωτίζει πιο έντονα ίσως, από μία ανάλυση της θεωρίας της εποχής και της ακαταληψίας, την διδασκαλία των σκεπτικών. Θα τη δούμε.

Και μια άλλη ιστορία μάς διασκεδάζει. Τη διηγείται ο Νουμήνιος, που δεν είχε όμως το δηκτικό πνεύμα του Λουκιανού.

β. Το πάθημα τού Λακύδη

O Λακύδης, ο φιλόσοφος που διαδέχθηκε τον Αρκεσίλαο στην Ακαδημία, είχε γεμάτο το κελάρι του σπιτιού του. Είχε όσα ήθελε να φάει και να πιει· ήταν πλούσιος. Πρόσεχε όμως το κελάρι του. Αυτός το κλείδωνε, αυτός το άνοιγε. Μόνος του τα έκανε όλα. Συνήθιζε να κλειδώνει μ’ έναν περίεργο τρόπο που είχε σοφισθεί. Αφού σφράγιζε την κλειδαριά με το δαχτυλίδι του, έριχνε μέσα από την τρύπα τη βούλα της σφραγίδας. Οι υπηρέτες του παρατήρησαν προσεκτικά πώς κλείδωνε, και κατάλαβαν τι έκανε.

Σαν βγήκε μια μέρα ο Λακύδης περίπατο, έσπασαν τη βούλα, μπήκανε στην αποθήκη, φάγανε, ήπιανε όσο μπορούσαν και φύγανε, αφού σφράγισαν εκ νέου με τον τρόπο του Λακύδη το κελάρι. Σαν γύρισε ο Λακύδης, που είχε αφήσει γεμάτα τα πιθάρια, τα βρήκε άδεια. Δεν μπορούσε να καταλάβει τι είχε συμβεί, αφού η βούλα ήταν μέσα.

Είχε ακούσει να λέγουν ότι ο Άρκεσίλαος είχε διδάξει την ακαταληψία. Τότε σκέφθηκε ότι το ίδιο συνέβαινε και με τον εαυτό του, που δεν καταλάβαινε πώς το γεμάτο κελάρι βρέθηκε άδειο, με την κλειδαριά ωστόσο σφραγισμένη, και έτσι άρχισε να διδάσκει και ο ίδιος την ακαταληψία.

Βέβαια, η ιστορία δεν τελειώνει εδώ, έχει φιλοσοφικές προεκτάσεις. Οι δούλοι χρησιμοποίησαν το επιχείρημα του ίδιου του Λακύδη για την απαραλλαξία των παραστάσεων, λέγοντας ότι η φιλοσοφία του Λακύδη τον έκανε ανίκανο να αποφανθεί για τη σφραγίδα που είχε σπάσει και ξανακολλήσει, αφού δε φαινόταν διαφορά ανάμεσα στην ξανακολλημένη και την καινούργια. Οι παραστάσεις ήταν απαράλλακτες. Ό Λακύδης προσπάθησε να ανταπαντήσει με επιχειρήματα, οι δούλοι χρησιμοποίησαν καινούργια με τη βοήθεια των στωικών, και η συζήτηση συνεχίστηκε. Οι δούλοι επικαλέστηκαν και το επιχείρημα της αβεβαιότητας της μνήμης -και αυτό του Λακύδη- γιατί o τελευταίος έλεγε ότι δεν ακολουθούσε τα δοξαστά και συνεπώς δεν εμπιστευόταν τη μνήμη.

Στους ευρύτερους κύκλους οι σκεπτικοί είχαν γίνει αντικείμενο ειρωνικών σχολιασμών και ιστοριών -που άλλοτε μας προκαλούν χαμόγελα και άλλοτε τις αντιμετωπίζουμε πιο σοβαρά- όπως είναι οι επιθέσεις του Αριστοκλή. Στο πνεύμα του τελευταίου αλλά με πιο απλοϊκό τρόπο εκφράζεται και ό Επίκτητος, πού και αυτός δεν συμπαθεί τούς σκεπτικούς.

********

Aπό το βιβλίο «Σέξτος ο Εμπειρικός» εκδόσεις Ζήτρος

Αγαπώ το σχολείο όταν και εκείνο ενδιαφέρεται για μένα

-Για να αγαπήσω το βιβλίο, πρέπει να ενδιαφερθείς  εσύ για μένα. Για να συνδεθώ μαζί του,  χρειάζομαι ένα πρόσωπο• ένα πρόσωπο που θα με βάλει στο δρόμο της μάθησης, μέσα από την οικειότητα που θα νιώθει για μένα. - Μια μαθήτρια σε ένα δάσκαλο.

Ένας μαθητής, για να αγαπήσει το βιβλίο, χρειάζεται έναν  εκπαιδευτικό να ενδιαφερθεί για τον ίδιο. Αν αισθανθεί το ενδιαφέρον του, αν τον διαπεράσει η έγνοια του για εκείνον, τότε θα του είναι πιο εύκολο  να απλώσει τα φτερά του στη χώρα της μάθησης, για να την εξερευνήσει και να προσπαθήσει να ενδιαφερθεί ουσιαστικά για εκείνη.

Οι μαθητές  χρειάζονται  ευαισθητοποιημένους δασκάλους,  που να κατανοούν ότι o χαρακτήρας και οι ατομικές δυσκολίες του κάθε μαθητή είναι διαφορετικές,  και αυτό που έχουν ανάγκη είναι σεβασμός και αποδοχή στην προσωπικότητά τους. Η αλήθεια είναι, πως η μάθηση προσφέρεται σε εκείνους, που ανεπηρέαστοι από  συναισθηματικά προβλήματα μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που τους προσφέρονται στο σχολικό πλαίσιο. Υπάρχουν παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα τα οποία στην παιδική τους φαντασία είναι άλυτα. Όταν συμβαίνει αυτό, τους απορροφά το συναίσθημα που νιώθουν και αδυνατούν να επικεντρωθούν στη λύση του προβλήματος, στην άσκηση που τους ζητάει ένα αποτέλεσμα. Για  να εστιαστεί ο μαθητής σε ένα μάθημα, θα πρέπει  η συναισθηματική του κατάσταση να είναι τέτοια, που να του επιτρέψει να απορροφήσει τη γνώση. Εάν ταλανίζεται από προβλήματα που ταράζουν τη ψυχή του, θα ασχοληθεί πρώτα με τρόπους διαφυγής από το πρόβλημα του, προσπαθώντας να επιτύχει μια συναισθηματική ισορροπία μέσα του.  Αυτό το παιδί χρειάζεται σεβασμό και αποδοχή, γιατί, όταν ένα παιδί πονά ψυχικά, αυτό που θέλει είναι ένα βλέμμα κατανόησης να τον συντροφεύει. Η γνώση θα έρθει στη συνέχεια, όταν θα αισθανθεί εσωτερική ασφάλεια μέσα του. Χρειάζεται λοιπόν ένα δάσκαλο να καταλαβαίνει ότι, όταν οι καταστάσεις είναι δύσκολες για εκείνον, δεν μπορεί να εστιαστεί στις λέξεις, γιατί το επώδυνο συναίσθημα του τον κρατά εγκλωβισμένο και διώχνει τις λέξεις μακριά. Αποκτά νόημα κάτι,  μόνο όταν το καταλαβαίνουμε. Και μπορούμε να το καταλάβομε, όταν η σκέψη μας είναι καθάρια από δύσκολα συναισθήματα. Όταν αυτά μας κυβερνούν, τότε η λογική χάνει κάτι από τη λειτουργικότητα της. Τα παιδιά, τα οποία κατατρύχονται από συναισθηματικές δυσκολίες, επειδή αντιμετωπίζουν προβλήματα στο οικογενειακό τους περιβάλλον που είναι αδύνατο να τα διαχειριστούν, προσμένουν από τον εκπαιδευτικό να κατανοήσει το συναίσθημά τους, γιατί διαφορετικά αισθάνονται ακυρωμένα και αναστέλλουν την προσπάθεια.

Τα παιδιά, που τα χαρακτηρίζει είτε η παθητικότητα είτε η επιθετικότητα, είναι παιδιά αποθαρρυμένα ή τους συμβαίνει κάποιο συναισθηματικό γεγονός, που δεν μπορούν να το διαχειριστούν. Αν παραμελεί ένας μαθητής τα μαθήματά του, δε σημαίνει πως δε σέβεται τον εκπαιδευτικό ή ότι δεν του αρέσει το σχολείο. Αν δεν  καταφέρνει να αφομοιώσει τη γνώση, δεν σημαίνει ότι η ευθύνη πρέπει να βαραίνει τον εκπαιδευτικό.  Αυτό όμως που χρειάζεται από εκείνον είναι ενθάρρυνση, ώστε να εμπιστευτεί τον εαυτό του, επιβεβαίωση για  να δώσει ώθηση στις προσπάθειες του, αποδοχή ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, για να πιστέψει ότι η προσωπική του αξία είναι ανεπηρέαστη από τις επιδόσεις του. Αν αισθανθεί αποδοχή από το σχολικό πλαίσιο, τότε θα ενταχθεί πιο εύκολα σε αυτό. Αν αισθανθεί ότι ανήκει σε αυτό και ότι έχει μια θέση μέσα εκεί, τότε θα του είναι πιο εύκολο να προσπαθήσει για τις επιδόσεις του. Αν αισθανθεί πως τον σέβονται σαν άνθρωπο, τότε θα μπορέσει πιο εύκολα να εστιαστεί στη συμπεριφορά του και να την αλλάξει.

Τα παιδιά και οι έφηβοι καταγράφουν την αντίδραση των εκπαιδευτικών στη συμπεριφορά τους. Όσο κι αν αντιπαρατίθενται σε εκείνους, τα μηνύματα που τους στέλνουν οι εκπαιδευτικοί τούς προσδιορίζουν. Είναι οι σημαντικοί ενήλικες, ακόμα και αν κάποιες φορές δείχνουν να το αμφισβητούν. Πολύ συχνά όταν βρεθεί ένας εκπαιδευτικός να κατανοήσει την αρνητική συμπεριφορά του μαθητή και να τον βοηθήσει να τη μετουσιώσει προς όφελός του,  τότε γίνονται θαύματα. Το παιδί αξιοποιεί την κοινωνικότητα του και παύει να την χρησιμοποιεί εις βάρος του, οπότε αποδέχεται την εκτίμηση του εκπαιδευτικού και παράλληλα εκτιμά τη γνώση που του προσφέρει.

O σοβαρός δάσκαλος - Jan Steen - 1668

Ένα παιδί είναι ανώριμο, οπότε στην επαφή του με τους άλλους επικοινωνεί με τις ανώριμες πλευρές του πλευρές, προσδοκώντας πως οι άλλοι θα τον βοηθήσουν να τις επεξεργαστεί.  Ένας μαθητής για παράδειγμα, που υποτιμάται από την οικογένεια του, θα προσπαθήσει με τη συμπεριφορά του να κάνει τους άλλους να τον υποτιμήσουν, πιστεύοντας πως αυτός ο ρόλος του αξίζει ή θα υποτιμά εκείνος, όσους συναναστρέφεται, ιδιαίτερα εκείνους που είναι διαφορετικοί από το μοντέλο στο οποίο έχει συνηθίσει και με το οποίο έχει ταυτιστεί. Ένας εκπαιδευτικός δηλαδή, που θα τολμήσει να τον επιβεβαιώσει, θα συναντήσει έκπληκτος την ειρωνεία από το μαθητή του ή την υποτίμησή  του. Τα παιδιά που έχουν σοβαρές συναισθηματικές δυσκολίες, οι οποίες εκδηλώνονται με λάθος συμπεριφορές, και είναι αρκετά αυτά, γυρεύουν ένα άνθρωπο που θα μπορέσει να τα βοηθήσει να αλλάξουν την επιβλαβή συμπεριφορά, η οποία στρέφεται ενάντια πρώτα από όλα στα ίδια.  Αυτό  που χρειάζονται πάνω από όλα είναι να μην αισθανθούν οι εκπαιδευτικοί τη δική τους δυσκολία τους στη σχολική επίδοση ή στη συμπεριφορά ως αποτυχία των εκπαιδευτικών και επομένως  αισθανθούν αδύναμοι να την αντιμετωπίσουν στο χρόνο που εκδηλώνεται, αλλά να της δώσουν τη φροντίδα που χρειάζεται, για να μπορούν να τη διαχειριστούν. Όταν ένα παιδί έχει δυσκολίες στην απόδοση του, τότε χρειάζεται ο κάθε εκπαιδευτικός να διαχειριστεί τα δικά του δύσκολα συναισθήματα που τον κυριεύουν, όταν βρίσκεται μπροστά στη περίπτωση ενός μαθητή που αδυνατεί να τον καταλάβει και να μην το αισθανθεί ως προσωπική απογοήτευση με αποτέλεσμα να φερθεί επιθετικά ή αδιάφορα. Όταν το καταφέρει αυτό, όταν μπορέσει δηλαδή να αποστασιοποιηθεί από τα δικά του δύσκολα συναισθήματα, τότε μπορεί να προσεγγίσει τον μαθητή, χωρίς να τον υποτιμά, χωρίς δηλαδή να αναπαράγει το συναίσθημα που υποσυνείδητα νιώθει ο μαθητής για τον εαυτό του κι ασυνείδητα  ταυτιστεί με το μοντέλο, στο οποίο  τον πιέζει να προσαρμοστεί ο μαθητής, γιατί του θυμίζει το μοντέλο των δικών του ανθρώπων. Ο άνθρωπος που έχει υποστεί τραύματα, έχει διαμορφώσει ένα πληγωμένο ψυχισμό. Αισθάνεται εκμηδενισμένος, ακυρωμένος και πιστεύει ότι δεν προσφέρεται για εκείνον το δώρο της γνώσης και δεν αξίζει της προσοχής του εκπαιδευτικού.  Εκείνο που πάσχει δεν είναι η συμπεριφορά αλλά τα συναισθήματά του, τα οποία έχουν πληγεί. Αν ο εκπαιδευτικός αγκαλιάσει αυτά τα συναισθήματα, τότε το αίσθημα υποτίμησης θα αμβλυνθεί, ο θυμός θα υποχωρήσει, τα συναισθήματα αποτυχίας θα πάψουν να βρίσκουν χώρο, οπότε θα αποκτήσει μια διαφορετική εικόνα για τον εαυτό του και η συμπεριφορά του θα αρχίζει να αλλάζει. Όλα αυτά βέβαια έχοντας υπόψη μας πως οι παρεμβάσεις που θα κάνει ο εκπαιδευτικός θα γίνουν χωρίς ερμηνείες, οι οποίες θα μπορούσαν να ξεσηκώσουν μια θύελλα επιθετικότητας και γνωρίζοντας πως το καθετί θέλει το χρόνο του, γιατί οτιδήποτε γίνεται βίαια μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή. Όταν ένα άνθρωπος έχει εξιδανικεύσει ένα μοντέλο ακόμα κι αν είναι λάθος, αποφασίζει να αποδέχεται στοιχεία από ένα διαφορετικό μοντέλο, μόνο αν αισθανθεί ασφάλεια μαζί του.

O δάσκαλος - Gerrit Dou - 1645

Πολλά παιδιά, που αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητες συναισθηματικές δυσκολίες, κεντρίζουν  τη λύπηση του εκπαιδευτικού, ο οποίος βλέπει σε αυτά δικές του πλευρές, που έχουν παραμείνει εγκαταλελειμμένες και, από αποφυγή της ευθύνης να ασχοληθεί με αυτές, ασχολείται υπερβολικά με τα συναισθήματα του παιδιού.  Ταυτίζεται με το παιδί, που αισθάνεται ότι του μοιάζει, λυπάται για εκείνο, όπως λυπάται για τον εαυτό του, επειδή σχημάτισε την εντύπωση ότι δεν κατάφερε να διαχειριστεί την δυσκολία του ως παιδί και  αισθάνεται αποτυχημένος για αυτό. Του μεταφέρει λοιπόν με τη συμπεριφορά του και με τα συναισθήματά του το δικό του αίσθημα ανημποριάς, ακόμα κι αν το παιδί δεν αισθάνεται απαραίτητα έτσι. Ενώ λοιπόν του μιλάει λογικά, το συναίσθημα που εκπέμπει, το οποίο απορρέει από το αίσθημα ανασφάλειας και έλλειψης εμπιστοσύνης προς τον εαυτό του, αναιρεί το περιεχόμενο των λόγων του.

Αν είχε αντιμετωπίσει τα συναισθήματα του, θα ένιωθε ασφάλεια με τον εαυτό του, πως ο καθένας μπορεί να τα καταφέρει στη ζωή του παρά τις δυσκολίες που μπορεί να του τύχουν,  άρα τα μηνύματα του θα απέπνεαν ασφάλεια και εμπιστοσύνη, γιατί ο ίδιος θα τα ένιωθε. Το παιδί ακούει τα λόγια του εκπαιδευτικού τα οποία μιλούν στη λογική του, όμως εκείνο που αποδέχεται και παραδέχεται είναι το συναίσθημα που νιώθει από τον εκπαιδευτικό, όταν του επικοινωνεί αυτά που θέλει να του πει.

Ο εκπαιδευτικός που παρασύρεται από τα συναισθήματά του  δεν μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα για το παιδί, οπότε άθελα του συντηρεί το αρνητικό κλίμα που βιώνει το παιδί στο σπίτι του. Μπορεί ο τρόπος των γονιών του να είναι επιθετικός και για αυτό να αισθάνεται το παιδί πως δεν έχει αξία, αλλά όταν ο εκπαιδευτικός αντιμετωπίζει τη δυσκολία του με παθητικότητα, με την έννοια πως δεν την αναλαμβάνει δυναμικά, αλλά την προβάλει στο παιδί (δε νιώθω εγώ έτσι, εσύ νιώθεις), άθελά του το κάνει να αισθάνεται την ίδια συναισθηματική απαξίωση, γιατί πλέον επιβεβαιώνεται πως δεν αξίζει να ασχοληθεί κάποιος με σεβασμό και σοβαρότητά  στα συναισθήματά του και να τα κατανοήσει.

Υπάρχουν άνθρωποι που στην πορεία της ζωής τους διέπρεψαν, όταν κατάφεραν να διαχειριστούν μια δύσκολη συναισθηματική κατάσταση που ζούσαν ως παιδιά, επειδή βοηθήθηκαν είτε από κάποιους χαρισματικούς εκπαιδευτικούς είτε από ευνοϊκές συγκυρίες.

Κάποτε άκουσα για την ιστορία ενός ανθρώπου, ο οποίος σα μαθητής ήταν ο εφιάλτης των καθηγητών με την αντιδραστική του συμπεριφορά  μέσα στην τάξη. Ήταν ένα παιδί που οι περισσότεροι θύμωναν μαζί του και μάλιστα προέβλεπαν ότι η μοίρα του θα ήταν αρνητικά προδιαγεγραμμένη σε όλους τους τομείς της ζωής του.   Ένας καθηγητής, ο οποίος  είχε έντονα αμφιθυμικά συναισθήματα προς αυτόν, από τη μια αμφέβαλλε για εκείνον, ίσως γιατί του θύμιζε τον εαυτό του, και από την άλλη, επειδή τον αγαπούσε κατά βάθος,  όσο του επέτρεπαν βέβαια οι δυσκολίες του να αγαπήσει, ανησυχούσε για εκείνον και φοβόταν  πως  το μέλλον του δε θα ήταν απλά  αβέβαιο αλλά καταδικασμένο. Μετά από χρόνια λοιπόν, όταν ο εκπαιδευτικός αντιμετώπιζε πολύ σοβαρά συναισθηματικά προβλήματα και ένιωθε το νόημα της ζωής του αβέβαιο,  μετά από παρακίνηση των φίλων του και πολύ προσπάθεια του ίδιου, κατάφερε τον εαυτό του να βγει και να πάει στο θέατρο. Εκεί έμεινε εμβρόντητος, γιατί ο άνθρωπος, που εκείνος θεώρησε στο παρελθόν ότι θα αποτύχαινε στη ζωή του, ήταν ο πρωταγωνιστής της παράστασης και μάλιστα πολύ επιτυχημένος στην καριέρα του. Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν τον έκανε να γελάσει μετά από μια μεγάλη περίοδο θλίψης. Συγκινημένος κατευθύνθηκε στα καμαρίνια για να συγχαρεί  τον επιτυχημένο ηθοποιό, ο οποίος όταν τον είδε, εξέφρασε τη χαρά του προς αυτόν με τα εξής λόγια:

‘Πρέπει να σας ευχαριστήσω, γιατί χάρη σε σας έγινα ηθοποιός’.

Ο εκπαιδευτικός χωρίς να καταλαβαίνει τι εννοεί, τον κοιτούσε σιωπηλός, νομίζοντας αρχικά πως κάνει κάποιο λάθος και τον μπερδεύει με άλλον, ώσπου πήρε πάλι τον λόγο ο ‘πάλαι ποτέ’ μαθητής του και του είπε:

-Να, σας έβλεπα τόσο δυστυχισμένο όταν προσπαθούσατε να με επαναφέρετε στη τάξη και τόσο θλιμμένο που δεν  καταφέρνατε να το πραγματοποιήσετε, που έβαλα στόχο της ζωής μου να κάνω τους ανθρώπους να γελάνε, για να μην είναι τόσο δυστυχισμένοι όσο εσάς. Έβαλα λοιπόν στοίχημα με τον εαυτό μου ότι θα καταφέρω να προσφέρω χαρά σε εκείνους οι οποίοι είναι θλιμμένοι, ενώ μέσα μου, όταν το έλεγα αυτό, είχα ένα πρόσωπο, εσάς, στον οποίο απευθυνόμουν.

Ποτέ δεν γνωρίζουμε πότε θα παιχτεί η τελευταία πράξη!

~ Αγγελική Μπολουδάκη